Жолооны курсийн хугацааг зургаан сар болгож байгаа гэсэн мэдээлэл иргэдийн дунд түгээмэл байгаатай холбогдуулан энэ асуудалд албан ёсны хариулт авахаар, мөн жолооны цагдаагийн газрын Мэргэжил хяналтын тасгийн дарга, цагдаагийн дэд хурандаа Р.Мөнхбаярт хандлаа. авахаар цагдаагийн газрын Мэргэжил хяналтын тасгийн дарга, цагдаагийн дэд хурандаа Р.Мөнхбаярт хандлаа.
-Жолооны курс зургаан сар болж байгаа гэдэг мэ дээ лэл байна. Үүнд албан ёсны хариулт өгнө үү?
-Жолооны курсад сурал цах хугацааг уртасгана, зур гаан сар, нэг жил болгоно, жолооны курсийн төлбөрийг нэмнэ гэдэг ийм яриа жолоо ны курс хувиараа нээгдэж эхэлсэн үеэс, тодруулбал 1992 оноос гарсан. Ийм яриа, цуурхлыг хэн тараадаг гэхээр хувийн жолоо ны курсийн эзэд өөрсдөө. Хүн суулгахын тулд ийм цуурхал гар гадаг. Хуга цаа нь урт болж, төлбөр нэмэгдэхээс нь өмнө жо лоонд суучихъя гээд хүмүүс жолооны курсэд явдаг боло хоор ийм яриа гаргадаг. Ийм цуурхал 1992 оноос буюу 16 жил яригдаж байна даа.
-Жолооны курс одоо яг ямар хугацаатай байна вэ?
-B хоёр сар, ВC гурван сар, Механизмын дамжаа хоёр сар, ангилал ахиулах курсууд 21 хоног байгаа.
-Төлбөр нь ижил төв шинд байдаг уу. Эсвэл өөр өөр байгаа юу?
-Жолооны курсийн төл бөрт За мын цагдаагийн газар оролц доггүй. Жолооны кур сүүд өөрсдөө төлбөрөө тогтоодог.
Курсийн төлбөр өөр өөр байгаа. Нэг зүйлийг дашрамд хэлэхэд, хямдхан төлбөртэй дамжаа чанаргүй байдаг. Төлбөр хямд байна гэдэг муу жолооны курс гэсэн үг. Су рал цаж байгаа хүмүүстээ юм заадаггүй, харин ч нөгөө хүмүүс нь сурах биш цаг зав, мөнгөөрөө хохироод дуус даг. Хямд төлбөртэй курс чанар гүй шүү гэж ойлгоход болно.
-Жолооны курсэд су рал цах хугацааг уртасгах талаар шийдвэр гаргах түвшинд яригдаж байгаа асуудал бий юу?
-Хугацааг уртасгах та лаар яриг даж байгаа асуудал байхгүй. Харин чанаржуулна.
-Жолооны курсэд ямар ямар хичээл орж байгаа вэ?
-Жолооны курсийн хи чээл нь Боловсролын яам наас баталсан хөтөлбөр бай даг. Тэр хөтөлбөрийн дагуу Техникийн хичээл болон За мын хөдөлгөөний дүрэм, Жо лоод лого гэсэн гурван хичээл орж байгаа. Жолоод логын хичээл нь суурин жолоод лого, хотын жолоод лого гээд салбарлачихдаг. Бүх хичээл цагтай. Дромын жолоод логод тэнцсэний дараа хотын жо лоод логын шалгалт өгдөг.
-Одоогийн нөхцөл байд лаас хара хад жолоо ны курсэд хөдөлгөөний соёлын хичээл оруулах зайлшгүй шаардлагатай болсон юм шиг санагддаг?
-Жолооны кур сийн сургалтын хөтөлбөрийг стандарчлах бодлого барьж байгаа. Энэ стан дар тад хөдөлгөөний соёлын хи чээл оруулж өгөхөөр тус гасан. Замын хөдөлгөөний 60 хувь нь дүрмээр, 40 хувь нь ёс зүйгээр зохицуу лагд даг гэдэг. Манайд ёс зүйн зохицуу лалт нь байхгүй бол чихсон. Би давуу эрхтэй гэдгээрээ ма найхан түрий бариад нэгэн дээ зам тавьж өгдөггүй байд лыг зохицуулахын тулд ёс зүйн хичээл оруулах гэж байгаа. Гэхдээ бид судлаад ямар хичээл оруулах ёстой байна вэ гэдгийг гаргаж ирлээ гэхэд бид өөрснөө түүнийгээ батлах эрхгүй.
Өөрөөр хэл бэл, замын цагдаа жолооны сургалтын хичээлийн хөтөл бөрийг баталдаггүй. Боловсролын яам баталдаг. Тий мээс жолооны курсэд хөдөл гөө ний соё лын хичээл оруу лах талаар санал боловсруулаад байна.
Дашрамд хэлэхэд, хү мүү сийн дунд нэг ташаа ойл голт байдаг юм. Замын хө дөл гөөний аюулгүй байд лыг хангахтай холбоотой бүх асуу дал замын цагдаагийн үүрэг мэтээр хүмүүс ойлгоцгоочих сон. Тухайл бал, жолооны курсийн хичээлийн агуул гатай холбоотой энэ асуу далд угтаа бол жолооны курсуудийн сургалт арга зүйн төв, олон нийтийн байгуул лагууд анхаарал тавьж байх ёстой. Замын цагдаа зөвхөн Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны яамнаас бат лагдсан хөтөлбөрийн дагуу хичээл явагдаж байна уу гэдэгт хяналт л тавих үүрэг тэй. Гэхдээ бид хяналт тавих үүрэгтэй гээд зүгээр байгаа гүй. Ажиллагаагаа хөнгөвчлөх үүднээс хөдөлгөөниий соёл, ёс зүйн хичээл оруулъя гээд санал боловсруулсан.
-Замын хөдөлгөөнд зөв хөн жолооч нарыг бэлт гэж байгаа энэ тогтолцоог жоохон өөрчилж орол цогч дыг ч мөн бэлтгэдэг болохыг нөхцөл байдал, цаг үе шаардаж эхэллээ. Энэ тал дээр?
-Замын хөдөлгөөнд орол цогчдыг бэлтгэх асуудал уг нь ерөнхий боловсролын сургуулийн хичээлийн хөтөл бөрт орсон. Хаагуур, ямар гэрлээр замын хөдөлгөөнд оролцох ёстой вэ гэх мэт чилэн. Замын цагдаагийн албанаас замын хөдөл гөөнд оролцогчдыг бэлтгэхийн тулд “Ногоон гэрэл, цагаан шугам” тэм цээн тухайлбал явуулж байгаа.
-Гэвч энэ сургалт тан хим дот роо л үлддэг. Гу дамж замд хэ рэгж дэг эсэх нь эргэлзээтэй?
-Замын хөдөлгөөний аюул гүй байдлыг хангах нь зөвхөн замын цагдаагийн ажил гэж хүмүүс ойлгодог гэж дээр хэлсэн. Энэ бүхэн зөвхөн за мын цагдаагийн хийх ажил биш. Гадны орнуудад тухайл бал урдчилан сэр гийлэх аж лыг даатгалын байгуул лагууд хийдэг. Гэтэл одоо замын цагдаа урдчилан сэр гийлэх ажлаа хийж байна. Гэтэл замын цагдаагийн төсөв гэж юу билээ. Боловс рол, соёл, шинжлэх ухааны яам бүх нийтийн бо ловс ролыг дээшлүүлье гэж ярьдаг шигээ замын хөдөлгөөнд оролцогч дыг бэлтгэе гэж яагаад хүчин зүтгэл гар гадаггүй билээ. Энэ тал дээр анхаараасай гэж хэлэх байна даа.
-Ерөнхий боловс ро лын дунд сур гуульд жолооны хичээл оруулж, ерөнхий боловсролын сургуулиар жолооч бэлтгэх асуу дал хэрэгжих боломж хэр байдаг вэ?
-Хөгжилтэй орнууд ерөн хий боловсролын сургууль даа жолооны хичээлээ заачихдаг учраас иргэд нь машин жолоодож сураагүй, машин барьж ча дах гүй, жолооны үнэмлэхгүй байна гэсэн ойлголт байдаг гүй. Харин манайд энэ асууд лаар “Ирээдүй” цогцол борын хон хүч тавиад бараагүй. Сургалт явууллаа гэхэд ма териаллаг бааз талаасаа болон хуульд жолооч болох нас заасан байдгаас болоод ерөнхий боловсролын сур гуулиар жолооч бэлтгэх нь боломжгүй юм билээ.
-Бизнес хөөсөн, чанар гүй хувийн олон жолооны сургуу льтай байснаас төр жолооч бэлтгэх системийг авах хэрэгтэй гэж зарим хүмүүс хэлдэг. Энэ тухайд таны санал?
-Жолооны сургалтыг аж ахуйн нэгж эрхэлж байгаа нь бизнес гэж байгаа бол их дээд сургууль бас л бизнес хийж байгаа хэрэг болно. Хөдөл мөрөө үнэлүүлээд Жолооны курсээс хоолоо олж идэж байгаа жолооны багш их дээд сургуульд хичээл зааж байгаа багш хоёр ялгаагүй. Жолооч бэлт гэх сургалт бизнес болсон гэж шүүмжлэхээсээ өмнө хамгийн гол нь хаана хаанаа сайн жолооч бэлтгэхэд л анхаарах хэрэгтэй байгаа юм.
Аяндаа энэ олон жолооны кур суудийн аль сайн сургаж байгаа нь цаашаа яваад, чадахгүй нь хаагдана. Одоо суусан, сургасан нэртэй болж, яаж замын цагдаагийн шал галтын комис сыг аргалаад тэнцчих вэ гэсэн бодолтой хүмүүс олон болсон ч энэ асуудал цаг хугацааны шалгуураар эмх цэгцэндээ орно.
Бизнес хийж байна гэдэг ут гаараа бүх курс мөнгө хөөгөөд, бүх юмаа мөнгө олох хэрэгсэл болгоод байна уу гэвэл тийм биш.
Тухайлбал, “Жон бэйс”, “Сүүб” зэрэг авто сургууль компьютер авч тавиад, бүх дром, сургалтын анги тан химаа тохижуулаад, багш нарынхаа мэдлэгийг дээш лүүлээд, сургалтын машинаа хүртэл шинэчилсэн.
Энэ хү мүүс сургалтыг шинэ төв шинд гаргая гэж ажиллаж байна. Жолооны курсийн шал гал тын чанарыг сайжруу лахын тулд бид өөрсдөө янз бүрийн судалгаа энэ тэр хийгээд шалгалтын төв байх нь зүйтэй юм гэсэн шийдэлд хүрсэн. Одоо бол сонсогч-жо лооны курс-мэргэжлийн ко мисс гэсэн харьцаагаар явж байгаа. Тэгвэл ийм биш, сонсогч жолооны курстэйгээ харил цаад, төгсөхөөрөө жо лоо ны курсээсээ сертифе катаа аваад шууд шалгалтын төв дээр ирээд шалгалтаа өгдөг болох юм. Замын цаг даа жолооны курстэй шууд харил цахгүй, зөвхөн сон согчоор дамжиж харилцвал сонсогчид та вих жолооны курсийн шаардлага өндөр сөөд, жолооны курсийн сон сог чиддоо хандах хандлага өөрчлөгдөх учиртай.
-Нэг курс ойролцоо гоор нэг төгсөлтөөрөө 30 жолооч бэлтгэж байгаа гэж үзвэл хэдэн хувь нь шал галтдаа тэнцэж байна вэ?
-Янз бүр. Муу сургаж байгаа курсийн сонсогчдын ердөө 30-хан хувь нь тэнцээд бусад нь уначихаж байна. Тэгээд тэр курсэд хүмүүс сураад байдаг нь сонин бай даг. Яагаад сураад байдаг гэхээр, муу курсийн талаар хүмүүст мэдээлэл хүрдэггүй. Тиймээс муу курс гэдгийг мэдэхгүйгээр зөвхөн аман үгэнд итгэж суугаад, унаад байдаг. Тиймээс бид төсөл боловсруулаад шийдвэр гар гах шатны байгууллагад өг чих сөн байгаа. Бүх жолооны курс сайттай байна гэсэн төсөл боловсруулсан. Тэр сайтад бүх төгсөл тийн шал галтын дүн, хувь нь гарч байх ёстой юм. Аль жолооны сургалт хэдэн хүн сургаад хэд нь унасан гэдгийг ил гаргаж тавихаар хүмүүс муу курст суухгүй байх болов уу.
-Жолооны сургалтдаа суулгүйгээр шалгалт өгөөд үнэмлэхээ авчихдаг гэсэн ойлголт гадуур байх юм. Хичээлд суугаагүй мөртлөө шалгалт өгөөд жолооны үнэмлэх авч байгааг хянах хяналтын тогтолцоо бай даг уу?
-100 хувь хичээлдээ суу гаагүй хүн шалгалтад ордог л юм бол тэнцэхгүй. Хэрвээ шалгалтанд оруулалгүйгээр жолооны үнэмлэх олгосон бол шалгалт авах ёстой бай цаагч жолооны курстэй хуйвалд сан гэсэн үг. Курстэй хуйвалдсан хүн замын цаг даагийн албанд тэнцэхгүй. Хяналт тавьж, юмаа манаж байх ёстой манаач маань хулгайчтай нийлээд, манах ёстой юмаа авч байна гэсэн үг. Гэхдээ ийм тохиолдол байхгүй болов уу гэж бодож байна.
-Жолооны курсийн тоо дээд тал нь төд байна гэсэн лимит тогтоосон юм байдаг уу?
-Байхгүй. Гэхдээ ачаа лалд тохируулж жолооны курс хи чээл лүүлэх зөвшөөрөл олгох нь зүйтэй байх. Энэ талаар хийж эхлэхээр төлөв лөж бай гаа юм бий. Тухайл бал, жолоо ны курс олонтой Чингэлтэй, Сүхбаатар, Баян гол дүүрэгт дахин курс нээх эрх олгохгүй байхаар хол бог дох байгуул лагууд тай ярил цаж байна.
-Улсын хэмжээнд жо лоо ны хэчнээн курс байгаа вэ?
-240 орчим байгаа. Үүнээс нийслэлд 110, хөдөө орон нутагт 130 байгаа.
-Олон улсын жолооны үнэмлэх хамгийн хямдаар шуурхай, найдвартай гар гаж өгнө гэсэн зар хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр яваад байдаг. Энэ ямар учиртай юм бэ, таньтай ярилцаж байгаагийнх үүнийг тодруулж асууя?
-Олон улсын жолооны үнэмлэх гэдэг зүгээр л ор чуулгын цаас гэсэн үг. Яагаад орчуулгын цаас гэж байна гэхээр олон улсын жолооны үнэмлэх гээд байгаа тэр зүйл үндэсний үнэмлэхийн хамт байж сая хүчин төгөлдөр болдог.
-Дэлхийн 186 оронд жо лоо барих эрхтэй, таван жилийн хугацаатай нь тө дөн ам.доллар гээд мэдээ лэх юм билээ. Бараг түүн гүй гээр гадаадад жолоо барих эрхгүй юм биш үү?
-Венийн конвенцид олон улсын жолооны үнэмлэх гэдэг нь үндэсний үнэмлэх ний орчуулга гээд заагаад өгчихсөн байгаа. Тэгэхээр Венийн конвенцид нэгдсэн орнуудад дан ганц олон улсын жолооны үнэмлэхээр зор чино гэсэн ойлголт байхгүй. Харин үндэсний үнэмлэх тэйгээ яваад очиход тэрнийг чинь орчуулаад “Аа энэ хүн чинь ийм, ийм ангиллын ма шин барих эрхтэй юм байна” гэж мэдээд явуулдаг. Тий мээс Венийн конвенцд нэгд сэн орнуудад манай үн дэс ний үнэмлэх дангаараа хү чин тэй. Ямар ч олон улсын жолооны үнэмлэх энэ тэр шаардахгүйгээр. Харин, зөвхөн олон улсын жолооны үнэмлэхээр зорчих гэвэл зөвшөөрөхгүй. Тэгэхээр олон улсын жо лооны үнэмлэх гээд захиа лаад байгаа хүмүүс илүү л юм хийж байна гэсэн үг. Бидний хэн нь ч уг нь хэрэг тэй гэж үз вэл интер нэтэд ороод түү нийг захиал чихаж болно.
-Олон улсын жолооны үнэмлэх гар гахад Замын цагдаагийн газраас оролц доггүй гэсэн үг үү?
-Үгүй. Хувь хүмүүсийн хийж байгаа зүйл. Үүн дээр иргэд болгоомжтой хандахад илүүдэхгүй болов уу
